Portefeuillehouder

L. Grijsen

Rapportagedatum

1 augustus 2022

Website: omgevingswet.deventer

Op dit moment moet de gemeente Deventer op 1 januari 2023 klaar zijn om te voldoen aan de wettelijke verplichtingen die voortvloeien uit de Omgevingswet. Dit betekent dat producten en diensten geleverd moeten kunnen worden (bijvoorbeeld een omgevingsvergunning en het publiceren van een omgevingsplan) en dat de werkprocessen en systemen hiertoe zijn voorbereid. Verder moet er voldoende gekwalificeerd personeel beschikbaar zijn om deze producten en diensten ook daadwerkelijk te kunnen leveren en de organisatie daarop ingericht zijn. Tenslotte moeten de inwoners van de gemeente Deventer weten op welke dienstverlening en ondersteuning van de gemeente zij kunnen rekenen vanaf de datum van inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2023.  

Maar dan zijn we er nog niet. Nadat de wet is ingegaan zullen we nog verder moeten door ontwikkelen. De wet en bijbehorende instrumenten bieden diverse mogelijkheden voor lokale afwegingen. Doordat in eerste instantie onder de nieuwe wet bestaande wetten en regels in stand blijven (de bruidsschat), kunnen we in de jaren 2023 en verder werken aan de invulling van eigen regels waar wij dat willen.  

De implementatie Omgevingswet dient ervoor te zorgen dat alle voorgaande benodigde activiteiten worden uitgevoerd en geborgd.  

Genomen besluiten:

• Programmabegroting 2016 vastgesteld november 2015;
• Diverse P&C documenten, waaronder 2e kwartaalrapportage 2018; 1e kwartaalrapportage 2019
• Plan van aanpak Implementatie Omgevingswet "Expeditie Deventer" vastgesteld 4-4-2017;
• Vrijgave omgevingsvisie voor zienswijze d.d. 27 maart 2019
• Vrijgave bestemmingsplan stad en dorpen voor zienswijze d.d. 19 maart 2019
• Plan van Aanpak Implementatie Omgevingswet 2.0 vastgesteld college d.d. juli 2019
• Omgevingsvisie vastgesteld gemeenteraad d.d. 18 december 2019
• Bestemmingsplan stad en dorpen (met verbrede reikwijdte) vastgesteld gemeenteraad d.d. juni 2020
• Aanbesteding omgevingsplan software vastgesteld college d.d. december 2020
• Adviesrechtbesluit bij Buitenplanse Omgevingsplan Activiteiten vastgesteld raad dd 6 juli 2022  
• Delegatiebesluit wijzigingen Omgevingsplan vastgesteld raad dd 6 juli 2022
• Participatieplicht Buitenplanse Omgevingsplan Activiteiten vastgesteld raad dd 6 juli 2022   

Te nemen besluiten:

• Participatiebeleid (Q3 2022, Gemeenteraad)

• Plan van aanpak van een omgevingsplan/Nota van Uitgangspunten Omgevevingsplan (Q3 2022 college, daarna ter info naar gemeenteraad),
• Plan van aanpak actualisatie Omgevingsvisie (Q3 2022 college, daarna ter info gemeenteraad)
• Legesverordening Omgevingswet (Q3 en 4 2022, gemeenteraad)  

Het vigerende Plan van Aanpak Implementatie Omgevingsplan is vastgesteld in 2018. We doorlopen nu de transitiefase. We werken op basis van 7 pijlers, te weten digitalisering, omgevingsvisie, omgevingsplan, processen, anders werken, participatie en monitoring.  

In mei 2021 is agile werken geïntroduceerd om bij inwerkingtreding het primaire proces gereed te hebben voor de komst van de Omgevingswet. Hiermee zorgen we er voor dat alle noodzakelijke besluiten zijn genomen en ingebed zijn in de processen om klaar te zijn voor de wettelijke verplichtingen die voortvloeien uit de Omgevingswet.  

De ingangsdatum van de Omgevingswet is verder uitgesteld naar 1 januari 2023. De 1ste kamer neemt op 1 november een definitief besluit over de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2023.. We verwachten als Deventer geen extra frictiekosten ten opzichte van het Plan van Aanpak, wel kunnen door de langere termijnen de kosten iets toenemen. Per pijler zal de stand van zaken verder worden toegelicht.  

Wegwijzer kerninstrumenten  
De nieuwe Omgevingswet introduceert 4 kerninstrumenten voor gemeenten: omgevingsvisie, omgevingsprogramma, omgevingsplan en omgevingsvergunning. De invulling en uitwerking van deze instrumenten is deels wettelijk bepaald en deels kan een gemeente zelf keuzes maken over de detaillering en werkwijze. Sinds 2020 wordt hieraan gewerkt door: kennissessies te organiseren en middels werksessies en pilots te onderzoeken hoe de huidige beleidsproducten zich verhouden tot de nieuwe kerninstrumenten.  

Naar aanleiding daarvan is een concept wegwijzer opgesteld die in ontwikkeling is. Deze intern gerichte wegwijzer wordt aan de hand van de ervaringen steeds verder aangescherpt, gedeeld en besproken met collega’s. Het doel is afspraken te maken en processen in te richten over hoe we in de praktijk de kerninstrumenten toepassen en borgen in Deventer.  

Omgevingsvisie  
De eerste Deventer Omgevingsvisie is in december 2019 vastgesteld en wordt in de praktijk gebruikt als kader en toetsingsinstrument, o.a. door de carrousel. In de omgevingsvisie geven we onszelf opdracht om deze na enige tijd te actualiseren om de deelvisies en plannen te verwerken die nu in ontwikkeling zijn. Specifiek wordt benoemd dat het concreter ingaat op de thema’s gezondheid, energietransitie en klimaatadaptatie en andere grote maatschappelijke veranderingen met een ruimtelijke component. Het besluit om niet 3.000, maar 11.000 woningen te gaan bouwen, is een belangrijke actualisatie daarin. Onder de Omgevingswet zal de omgevingsvisie straks het enige ambitiedocument zijn voor de fysieke leefomgeving. Alle opgaven die daar aan raken, zullen daarom integrale uitgangspunten hebben in de Omgevingsvisie  We zetten ook een stap in de doorontwikkeling van de vorm van de Omgevingsvisie in de geest van de Omgevingswet: digitaal, geografisch, toegankelijk en in samenhang. In het tweede kwartaal van 2022 hebben we een proces vastgesteld, wat zal leiden tot vaststelling van de herijkte omgevingsvisie vóór 1 januari 2025 die past binnen de  uitgangspunten van de Omgevingswet. In de werkwijze zijn eigenaarschap, integrale afweging op beleidsniveau en het beheer van de Omgevingsvisie, zaken die in de organisatie belegd moeten worden.   

Bestuurlijke communicatie en besluitvorming  
In het najaar van 2020 zijn drie technische informatiesessies gehouden voor de raad over het omgevingsplan, het adviesrecht en de participatie bij initiatieven. Raadsleden zijn meegenomen in de huidige wetgeving en nieuwe wetgeving en er is een toelichting gegeven over wat er op details veranderen gaat. De raad heeft woensdag 25 november 2020 doorgesproken over deze onderwerpen en input meegegeven aan college. Woensdag 6 oktober 2021 is een consulterende raadstafel over de discussiememo adviesrecht, verplichte participatie en delegatiebesluit. De input vanuit deze raadstafel is meegenomen in de verdere uitwerking. De nieuwe gemeenteraad is in juni in twee informatiesessies meegenomen in de essentie van de Omgevingswet en de achtergrond van de raadsvoorstellen adviesrecht, verplichte participatie en delegatiebesluit. De raad heeft op 6 juli de voorstellen met aanvullende amendementen vastgesteld. De gemaakte  afspraken en verordeningen treden in werking als de Omgevingswet ingaat.  

Werkprocessen  
De noodzakelijke aanpassingen in de werkprocessen, onder andere vooroverleg en vergunningen, worden via een agile werkmethode doorgevoerd met de focus op de wettelijke vereisten. Niet wettelijke procesverbeteringen worden waar mogelijk opgepakt. Alle betrokken teams zijn vertegenwoordigd in de werkgroepen. Dit maakt dat er een goede verbinding is met de andere implementatie activiteiten omgevingsplan en digitalisering. Het agile werken begint zijn vruchten af te werpen. Er zijn meerdere voorstellen in de maak die verbetering van de huidige werkwijze inhouden en bijdragen aan de implementatie van de Omgevingswet. Zo worden de afspraken over samenwerking en advisering zowel intern als extern aangescherpt en vastgelegd. Tevens wordt een samenvoeging van processen voor de eerste beoordeling van initiatieven in de fysieke leefomgeving onderzocht, denk aan initiatieven tot gebiedsontwikkeling, vergunningverlening of omgevingsplanherziening. Er wordt gewerkt aan een visualisatie van de processen die samenkomen binnen de keten. Het streven is naar een vormgeving die herkenbaar aansluit bij de diverse eindgebruikers zowel intern als extern.

Personeel en organisatie  
Voor medewerkers uit de direct betrokken teams blijven we via de digitale leeromgeving onderwerpen aanbieden over de basis van de Omgevingswet. In het najaar zijn we gestart met verdiepen op kennis. Het verdiepingstraject omgevingsplan is afgerond, deze groep medewerkers werken nu door aan de voorstellen voor het omgevingsplan en zijn aanspreekpunt voor collega’s met inhoudelijke vragen over het omgevingsplan.   

Verder wordt in verschillende werkgroepen het samenwerken aan de implementatie gecombineerd met kennis opdoen. De komende maanden wordt maatwerk aangeboden aan de verschillende functies om kennis en ervaring met de Omgevingswet op te doen. De monitor anders werken zetten we periodiek in om ook in 2022 feedback te krijgen hoe medewerkers kijken naar de implementatie en om gericht acties uit te zetten om medewerkers verder voor te bereiden. Van 13 tot en met 24 juni 2022 organiseerden we de eerste Omgevingswet Tiendaagse voor alle collega’s die in meer of mindere mate bij de Omgevingswet zijn betrokken. Met verschillende activiteiten informeerden we deze collega’s over de nieuwe wet en wat die betekent voor hun werk. In het najaar van 2022 wordt hieraan een vervolg gegeven met meer verdieping.

Omgevingsplan  
Het omgevingsplan voor Deventer is volop in ontwikkeling. Deze zal de komende jaren gefaseerd worden opgebouwd en worden doorontwikkeld. In 2020 zijn hiervoor al twee grote mijlpalen bereikt. Het bestemmingsplan Deventer Stad en Dorpen (bestemmingsplan verbrede reikwijdte) en de Verordening fysieke leefomgeving zijn in juli 2020 door de gemeenteraad vastgesteld.   

De projectgroep Omgevingsplan is vormgegeven en ingeregeld voor de periode 2021/2022. In deze projectgroep zitten medewerkers van verschillende teams. Dit projectteam voert de regie op de verschillende acties die nodig zijn om het omgevingsplan te ontwikkelen. Om het kennisniveau op peil te brengen is een intern opleidingstraject omgevingsplan uitgevoerd. Aan deze training zijn, naast de projectgroepleden, ook nog meer collega's aangesloten. Hierdoor is het mogelijk om kennis breder binnen de organisatie te verspreiden. De projectgroep is er in eerste instantie op gericht om de minimale acties voor het omgevingsplan die nodig zijn bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet in beeld te brengen en te realiseren.   

Het projectteam heeft een aantal bouwstenen opgeleverd voor het plan van aanpak voor het omgevingsplan. In dit plan van aanpak wordt richting geven aan het proces voor het verder ontwikkeling en fasering van het omgevingsplan. Het plan van aanpak wordt gedeeld met het college en de Raad.  

Participatie  
In november 2020 is de raad in technische informatiesessies bijgepraat, o.a. over participatie. Vervolgens heeft onder leiding van de VNG een werksessie plaatsgevonden. De raad heeft daarin aan de hand van casussen nagedacht over wanneer participatie al dan niet verplicht zou moeten worden gesteld en welke aandachtspunten ze wil meegeven voor het participatiebeleid. Deze punten zijn verder uitgewerkt en weergegeven in de discussiememo die in een raadstafel in Q3 2021 is besproken. Het participatiebeleid (o.a. n.a.v. motie Nooren) is in concept opgesteld en gaat in Q3 2023 ter besluitvorming naar de raad. Hierbij betrekken we ook de nieuwe participatieverordening en de ambities uit het recente coalitieakkoord. Als bijlagen bij dit participatiebeleid worden gevoegd: ‘Participatie bij Omgevingsvisie, Omgevingsprogramma en Omgevingsplan’ en het ‘Stappenplan participatie voor initiatiefnemers’. Van die laatste bestaan twee versie: één voor initiatieven waarvoor geen participatieplicht geldt en één voor initiatieven waarvoor de gemeenteraad participatie wel verplicht stelt. Daarnaast bereiden we casemanagers, vergunningverleners en andere betrokkenen voor op deze nieuwe taken.

Digitalisering  
Voor het opstellen en publiceren van omgevingsdocumenten (omgevingsplan en -visie) is specifieke software nodig. Voor het maken en publiceren van toepasbare regels werken we met BerkeleyBridge. Hiermee kunnen we check- en aanvraagformulieren worden gemaakt en worden aangeboden via het nieuwe Omgevingsloket. Voor het oefenen met toepasbare regels trekken we regionaal op. Omdat dit een nieuwe tak van ‘sport’ is, zetten we vooral in op het vergaren van kennis, bepalen wat klaar moet zijn op 1 juli en wat is er nodig om als 1 overheid op te treden richting een initiatiefnemer (1 loket, 1 overheid). De komende tijd werken we aan het opstellen van check- en aanvraagformulieren die nu ook in het OLO (OmgevingsLoketOnline).  

Wij hebben voor het maken en publiceren van omgevingsdocumenten TerceraGo aangeschaft. Wij zijn gestart met het oefenen met de plansoftware. Het is voor de medewerkers niet alleen een nieuw pakket maar ook echt een geheel nieuwe manier van werken. Het DSO is nog in ontwikkeling en de softwareleveranciers zijn bezig om de software aan te passen. Dit gaat minder voortvarend dan gepland. Daarbij zijn er nog steeds essentiële issues die opgelost moeten worden voordat de wet in werking kan treden, zoals het geautomatiseerd bekendmaken en publiceren van wijzigingen van het omgevingsplan en de DSO-viewer. Voor ons betekent dit dat het oefenen met de software bemoeilijkt wordt, doordat niet de gehele keten doorlopen kan worden. De verwachting is nu dat het DSO en de software (niveau Inwerkingtreding) in het najaar gereed is.  

Een belangrijke wettelijke eis vanuit de Omgevingswet is het digitaal kunnen ontvangen van aanvragen om een omgevingsvergunning. De software die in het VTH-domein (Powerbrowser2020) wordt gebruikt voor het ontvangen en behandelen van omgevingsvergunningen, is in omgevingsdienst-verband aangeschaft. PB2020 heeft een grote update ondergaan en kunnen we blijven gebruiken voor het ontvangen en verlenen van omgevingsvergunningen en meldingen onder de Omgevingswet. Technisch gezien hebben de we de noodzakelijke koppelingen gelegd:  
- wij kunnen een omgevingsvergunning ontvangen en verwerken vanuit het nieuwe Omgevingsloket via PB2020  
- wij zijn via PB2020 aangesloten op de Samenwerkingsfunctionaliteit (SWF) van het DSO waarmee wij adviezen kunnen vragen aan onze ketenpartners (ODIJ, veiligheidsregio, provincie, rijksdiensten, waterschappen, GGD, etc.) die zelf niet hoeven te zijn aangesloten op de PB2020 omgeving zelf.   

Datagedreven werken/monitoring  
Eind 2020 is de gemeenteraad geïnformeerd over data gedreven werken, informatieveiligheid en privacy. In juni 2021 vond een vervolgsessie plaats met de raad over specifiek data gedreven werken. De raad heeft aangegeven graag handvatten te krijgen hoe gemeenteraden het debat over digitaliseringsvraagstukken op een constructieve en goed geïnformeerde manier kunnen voeren.   

Op koers

De algemene uitvoering vindt plaats binnen de gestelde kaders.

Behoeft aandacht

De dekking bestaat uit diverse posten.  

De raad heeft via 3 besluiten (begroting 2016, 2e kwartaalrapportage 2018 en 1e kwartaalrapportage 2019) €1.790.000 eenmalig beschikbaar gesteld. Aanvullend heeft de raad middelen beschikbaar gesteld om de basisregistraties op orde te brengen. Dit gaat om een bedrag van €1.062.500.  

Daarnaast is binnen programma 5 het “oude” budget actualisatie bestemmingsplannen structureel voor €200.000 beschikbaar (inclusief overhead). De inzet vanuit de organisatie wordt veelal gedaan door medewerkers waarvan de uren reeds zijn gedekt, zoals de inzet van de transitiemanager en de inzet van de organieke kerngroep en het opleidingsbudget vanuit personeel en organisatie.  

Voor de jaren na 2021 wordt per jaar de budgetvraag beoordeeld; vooralsnog wordt hiervoor weerstandsvermogen aangehouden. De huidige verwachting is dat de inzet 2022 gedekt kan gaan worden met de budgetoverheveling vanuit 2021 aangevuld met de bestaande beschikbare budgetten.  

Nee

Nee

Nee

Er heeft in 2021 een onder uitputting plaatsgevonden. Dit werd met name veroorzaakt door de uitstel van de Omgevingswet van 1 januari 2022 naar 1 juli 2022 en uiteindelijk naar de inwerkingstredingsdatum 1 januari 2023. In 2021 zijn geen aanvullende middelen voor 2022 aangevraagd. De prognose op dit moment is dat het budget dat van 2021 is overgeheveld niet voldoende is en dat er aanvullende middelen nodig zijn. Een deel van de besteding van de voorbereiding is direct gekoppeld aan het moment van inwerkingtreding van de wet. Deze kosten schuiven dus mee. In de Q3 komen we met een prognose welke aanvullende middelen er nodig zijn. Daarnaast krijgt de periode na 2022 ook aandacht om deze periode verder formeel nog niet volledig gedekt is.

Kostenraming en dekking per jaar (x €1)

Afwijkingen t.o.v. jaarschijf begroting (x €1)

De herijking gaat mogelijk eenmalig aanvullend budget vragen.

Op koers

Vooralsnog kunnen de risico’s (m.u.v. structurele effecten implementatie) opgevangen worden binnen het projectbudget zelf door het overhevelen van het budget van het afgelopen jaar. De prognose op dit moment is dat het budget dat van 2021 is overgeheveld niet voldoende is en dat er aanvullende middelen nodig zijn. Een deel van de besteding van de voorbereiding is direct gekoppeld aan het moment van inwerkingtreding van de wet. Deze kosten schuiven dus mee.

Al verschillende keren heeft door de minister besloten om de Omgevingswet uit te stellen. De 1ste kamer neemt op 1 november een definitief besluit over de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2023. Er bestaat een kans dat er op 1 november besloten wordt dat de wet niet in werking treedt op 1 januari. De koers van het project implementatie Omgevingswet is om de komende maanden te blijven gebruiken om alles wel voor te bereiden en van positieve besluitvorming over de inwerkingstredingsdatum op 1 januari 2023 uit te gaan.  

De koepels waaronder de VNG hebben afspraken gemaakt over de financiële gevolgen van dit uitstel. Gemeenten moeten hoogstwaarschijnlijk extra kosten maken voor de implementatie van de Omgevingswet. In het interbestuurlijke financiële akkoord over de Omgevingswet uit 2016 is overeengekomen dat de verschillende overheden de implementatie kosten zelf dragen en dat over de verwachte maatschappelijke baten geen korting zal komen. Onderzocht wordt hoe moet worden omgegaan met deze extra kosten. Dit kan invloed hebben op de begroting Omgevingswet van Deventer.  

In het eerste kwartaal van 2022 is een risicosessie geweest met een brede groep belanghebbenden. Vanuit deze sessie zijn herijkt en aan de hand van de actualiteit en zijn beheersmaatregelen genomen. In de tabel zijn de belangrijkste risico’s kort weergegeven.

Op koers

Er is een nieuwe planning gemaakt voor activiteiten rondom de Omgevingswet, zoals de Omgevingswet Tiendaagse.

De algemene communicatie over de Omgevingswet met bewoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties wordt in Q3 2022 opgestart. Landelijk is hiervoor een toolkit ontwikkeld, waarvan we ook in Deventer gebruik kunnen maken.  

Risico's

Aansluiten bij landelijke ontwikkelingen

Deventer is actief aan het testen, intern en regionaal en doet mee aan de indringende ketentest (IKT). We organiseren een terugvalscenario (extra capaciteit en middelen) om de impact op het proces te verminderen.

Goede fasering en realistische mijlpalen en veel werk met werk maken. We overleggen tijdig met teammanagers welke capaciteit beschikbaar moet zijn.

We brengen in beeld welke risico's we lopen bij de bruidsschat en nemen per risico een beheersmaatregelen indien nodig.

Impactanalyse vanuit de Omgevingswet en WKB

In de transformatiefase zullen beleidskeuzes en financiële gevolgen integraal inzichtelijk moeten worden gemaakt. Een deel zal niet kunnen worden voorkomen en is autonoom.